ทาทามิ...เรื่องพื้น ๆ ของบ้านญี่ปุ่น
ใครที่ได้ไปเที่ยวตามเมืองหลวงในประเทศญี่ปุ่นก็จะพบกับตึกรามบ้านช่องรูปทรงทันสมัยมากมาย สมกับเป็นประเทศแห่งเทคโนโลยี แต่ในความศิวิไลซ์ก็ยังมีความเรียบง่ายและความเป็นธรรมชาติผสมผสานอยู่ อีกทั้งยังดูกลมกลืนกันได้เป็นอย่างดีด้วย ไม่ว่าจะเป็นอาหาร วัฒนธรรม เครื่องแต่งกาย รวมไปถึงข้าวของเครื่องใช้ต่าง ๆ ที่มีความเป็นญี่ปุ่นแท้ ๆ ไม่เว้นแม้แต่ที่อยู่อาศัย ที่ไม่ว่าจะเป็นบ้านในเมืองหรือตามชนบทก็ยังมีหลายหลังคาเรือนที่มีการตกแต่งให้มีความเป็นญี่ปุ่นอยู่ และเมื่อพูดถึงบ้านแบบญี่ปุ่นแล้วก็จะขาดสิ่งนี้ไปไม่ได้เลย นั่นก็คือ “เสื่อทาทามิ” (畳 Tatami) นั่นเอง
ขอบคุณรูปภาพจาก - https://curama.jp/magazine/493/
ว่ากันว่าชาวญี่ปุ่นเริ่มใช้เสื่อทาทามิกันมาตั้งแต่สมัยนาระ (奈良 Nara) ต่อมาในสมัยเฮอัน (平安 Hei-an) เสื่อทาทามิกลายเป็นสิ่งที่แสดงถึงฐานะทางสังคม โดยกลุ่มชนชั้นสูงและซามูไรจะนำมาปูบนพื้นไม้เป็นที่รองนั่งหรือทำเป็นที่นอน จากนั้นจึงขยับขยายมาใช้ปูพื้นห้อง และถูกนำมาใช้กับชาวญี่ปุ่นทุกชนชั้นในสมัยเอโดะ (江戸 Edo) เนื่องจากเสื่อทาทามิมีราคาถูกลง จนกระทั่งสมัยเมจิ (明治 Meiji) ซึ่งญี่ปุ่นรับเอาวัฒนธรรมของชาวตะวันตกเข้ามา ชาวญี่ปุ่นจึงหันไปใช้เก้าอี้และพรมกันมากขึ้น เสื่อทาทามิจึงถูกลดบทบาทลงตั้งแต่นั้นมา
ขอบคุณรูปภาพจาก - http://nttbj.itp.ne.jp/0223623876/index.html
สมัยก่อน เสื่อทาทามิจะทำจากฟาง ก็จะได้ออกมาเป็นเสื่อผืนบาง ๆ เวลาจะนำมาใช้หรือปูพื้นก็ต้องเอามาซ้อนกันหลาย ๆ ชั้น เรียกว่า “ทาทามุ” (畳む Tatamu) ที่แปลว่า “วางซ้อนกัน” ซึ่งเป็นที่มาของชื่อเสื่อทาทามินั่นเอง ปัจจุบันเสื่อทาทามิมักทำจากต้นกก (藺草 Igusa) สาเหตุที่ใช้ต้นกกก็เพราะว่า ต้นกกเป็นพืชที่มีคุณสมบัติในการดูดซับและระบายความชื้นได้ดี จึงสามารถปรับความชื้นภายในห้องให้อยู่ในระดับที่สมดุลได้ เหมาะกับสภาพภูมิอากาศตลอดปีของประเทศญี่ปุ่น และยังมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ เฉพาะตัวตามธรรมชาติของต้นกกที่ทำให้รู้สึกผ่อนคลาย อีกทั้งผิวสัมผัสยังนุ่มสบายด้วย เวลานำมาใช้จึงไม่จำเป็นต้องวางซ้อนกันหลายชั้นอีก
ขอบคุณรูปภาพจาก
https://www.gurutto-fujinomiya.com/life/tatejuku-mochizukitatamiten/news/work-191.html
ปัจจุบัน หากเป็นในเมืองใหญ่ ๆ เราจะเห็นเสื่อทาทามิถูกนำมาใช้ปูตามร้านอาหารหรือห้องพักในโรงแรมแบบญี่ปุ่น (旅館 Ryokan) ส่วนบ้านพักอาศัยจะปูเพียงแค่ห้องหนึ่งภายในบ้านที่เรียกว่า “ห้องแบบญี่ปุ่น” (和室 Washitsu) เท่านั้น หรือบางบ้านก็อาจไม่มีเลย ซึ่งห้องแบบญี่ปุ่นก็จะวัดขนาดห้องตามจำนวนเสื่อ โดยใช้หน่วยนับเป็น “โจ” (帖 Jou) 1 โจ ก็จะเท่ากับเสื่อทาทามิ 1 ผืนนั่นเอง โดยห้องแต่ละขนาดจะมีวิธีการปูเสื่อที่แตกต่างกันไป อย่างเช่นในรูปภาพด้านล่างนะจ๊ะ
ขอบคุณรูปภาพจาก - https://kotobank.jp/word/%E7%95%B3-93406
ส่วนการทำความสะอาดนั้น เนื่องจากใช้เครื่องดูดฝุ่นหรือไม้กวาดทำความสะอาดเสื่อทาทามิลำบาก จึงควรถอดรองเท้า และใช้เท้าเปล่าหรือใส่ถุงเท้าเดินบนเสื่อเพื่อเป็นการรักษาความสะอาด และยังถือเป็นมารยาทที่ถูกต้องอีกด้วย นอกจากนั้นก็ไม่ควรนำไปตากแดด เพราะอาจทำให้สีของเสื่อเปลี่ยนไปไม่เสมอกันทั้งผืน และหากเกิดมีส่วนที่ชำรุดขึ้นมาก็ยังสามารถส่งซ่อมเฉพาะผืนได้
สุธินี เทียนกุล TPA Press
